Kloumanns Allé som markerer skiljet mellom trehusa der arbeidarane budde og dei mykje større sjøvende bustadane. Biletet er teke mot "Gamle-porten" til aluminiumsfabrikken.
Datering
1998.
Fotograf
Frode Søreide.
Eigar
Avisa Ytre Sogn.

Parken i Høyanger

Bustadområdet Parken i Høyanger vart oppført i industristaden sin barndom. Området har den engelske hagebyen som førebilete, og er i dag freda på grunn av sin store kulturhistoriske verdi.

".. sundt og forsvarlig husrom .."

Arkitekt Nicolai Beer har nytta det bergenske borgarhuset som ideal då han fekk oppdraget med å byggje opp eit nytt bumiljø i den nye industribyen. Det var dåverande Norsk Aluminium Company (NACO) som stod som oppdragsgjevar. Dei var pålagde gjennom konsesjonsvilkåra til A/S Høyangerfaldene ".. at skaffe arbeiderne sundt og forsvarlig husrom ..". Beer utforma i tråd med dette i alt 19 hus som, i tillegg til eit eldre murhus, vart bustad- og friområdet Parken.

Image
Grøntområde mellom husa der skulpturen "Maskeberere" av Hilde Mæhlum har fått plass i dag.
Datering
2001.
Fotograf
Sverre Erdal.
Eigar
Høyanger kulturkontor.

Sosial klassedeling

Dei første murhusa er bygde omkring 1917, medan trehusa ikkje kom før tidleg på 1920-talet. Kvar ein stod på den sosiale rangstigen, avgjorde bustaden. I murhusa mot sjøen budde øvste leiinga og ingeniørar ved fabrikken. Her låg også direktørbustaden og representasjonshuset der fabrikken tok i mot viktige gjester. I dei mindre murhusa som ikkje har sjøside, var det mest funksjonærar på mellomnivå, som kontoristar og formenn, som budde. Her var det to husvære i kvart av husa. I trehusa budde arbeidarfamiliane. Kvart hus var firedelt, det vil seie fire familiar i kvart hus. 20 menneske i ein bustad var ikkje uvanleg, noko som seier sitt om tronge kår.

Image
Eit typisk trehus i Parken slik dei ser ut i dag.
Datering
1998.
Fotograf
Frode Søreide.
Eigar
Avisa Ytre Sogn.

Image
Arbeidarfamiliane budde i trehus som var firedelt, det vil seie fire familiar i kvart hus. Det var tronge kår når 20 menneske skulle dela ein bustad.
Datering
1998.
Fotograf
Frode Søreide.
Eigar
Avisa Ytre Sogn.

Høg kulturhistorisk verdi

Parken-området står i stor grad uendra i høve til slik det opphaveleg var. Dette gjev oss i dag eit unikt tidsbilete frå den norske industrireisinga sin barndom. Området vart freda i 1993. I dag har Sogn og Fjordane Bustadbyggelag overteke alle bustadane i Parken. Unnateke husa med fasade mot sjøen, som framleis er i fabrikken si eige. Parken er no eige burettslag der tilsette ved Hydro Aluminium har førsterett ved tildeling av bustader.


Førde, Einar: Smeltedigelen Høyanger. Oslo 1990.
Høyanger kommune, kommunearkivet:
Hovudutval for kultur, møtebok 1993.
Byrkjeland, Martin: Bluss. Arbeidarar og fagforeining ved Høyanger Verk 1916-1986. 1990.
Nielsen, Mona: Med hjem skal landet bygges.Hovudfagsoppgåve i kunsthistorie. Universitetet i Bergen. 1984.