Høyangsfjorden
I 1900 budde det 121 menneske i Høyanger, eller Høyangsfjorden, som den vesle, isolerte grenda med fem matrikkelgardar gjerne vart kalla. Fjorden var den einaste vegen til og frå omverda. Høyanger kom med som fast stoppestad i Fylkesbaatane sine ruter Bergen-Sogn hausten 1913, med stogg ein gong i veka på inngåande og på utgåande. Men då var Høyanger i ferd med å endra seg frå ei fredeleg jordbruksbygd til ein travel industristad.
Vasskraft og industri
Det var vassdraga som gav gav grunnlag for storstilt kraftutbygging og industrireising fyrst på 1900-talet. Oppkjøpet av vassrettar byrja i 1890-åra, og i 1914 søkte konsul Harald Larsen og hans interessentselskap om å få løyve til å gå i gang med utbyggjing. Tanken var å framstilla stål. Stortinget gav konsesjon, men planane vart endra frå stål til aluminium. Under leiing av direktør Sigurd Kloumann vart det skipa to selskap, A/S Høyangerfaldene og Norsk Aluminium Company (NACO).
Frå grend til industristad
Utbygginga av vasskrafta og industrien byrja i 1915. Det omskapte heile det vesle bygdesamfunnet. Ein heil liten by steig gradvis fram. Høyangsfjorden "er nå under forvandlingens tegn" kan ein lesa i avisa Sogningen. Etter kvart auka arbeidsstokken til rundt 1000 arbeidarar. I 1917 stod fabrikken klar, men produksjonen kom ikkje i gang med det same. I 1930 budde det 2218 menneske i Høyanger, og produksjonen gjekk då for fullt.
Telefon før veg
Høyanger vart etter kvart ein god marknad for jordbruksvarer. Det vart snart eit krav om å få vegsamband til Vadheim og hvoudvegnettet. NACO ville fyrst ha telegraf og telefonsamband. Verksemda forskotterte anleggskostnaden og telefon- og telegrafsambandet vart teke i bruk i 1917.
Omprioritering
I trafikkkomiteen si innstilling av 1919 står strekningane Høyanger-Vadheim og Vadheim-Lavik grense (Ullebøvegen) oppførde som prosjekterte hovudvegar. Vadheim-Lavik grense var prioritert før Høyanger-Vadheim. I 1925 gjorde kommunestyret i Kyrkjebø, med tilslutnad frå fylkestinget, vedtak om å byggja Vadheim-Lavik grense som bygdeveg, og å setja Høyanger-Vadheim opp som nummer ein av hovudvegane. Kommunen ynskte å koma i gang med vegarbeid snarast råd, og fylkestinget tilrådde at kommunen fikk høve til å setja i gang byggjinga med forskotsmidlar.
Vegarbeidet
Heile strekninga Høyanger og Vadheim var 24,5 km. Det gjekk bygdeveg mellom Bergsvika/Nordeide og Klævold, men det måtte byggjast heilt ny veg på strekningane Høyanger-Bergsvika og Vadheim-Klævold. Anlegget byrja i 1927, og den fyrste parsellen, Høyanger-Sandvika, vart offisielt avlevert 8. oktober 1929. Strekninga Høyanger-Nordeide (8 km) var ferdig i 1934. Då det i periodar var ein god del arbeidsløyse i Høyanger, kom vegarbeidet som kjærkome sysselsetjingsarbeid for mange arbeidslause.
Anleggsarbeidet på strekninga Vadheim-Klævold nådde ein historisk "milepel" i 1937. I årsmeldinga til fylkesingeniøren for 1937 står: "Arbeidet fortsatte utover vinteren og våren til det veiløse parti blev gjennembrudt i juni måned fra hvilken tid Kyrkjebøstranden og Høyanger har vært tilsluttet landets veinett." Seinare vart det utført etterarbeid og utbetringsarbeid i fleire år. Det vart halde offisiell avlevering av strekninga Vadheim-Nordeide i 1951.
