Starta opp i ei gründertid
Aksjeselskapet Trollefos Uldvarefabrik vart skipa i 1898, i det som må karakteriserast som ein veldig vekstperiode for industrien i Dalsfjordområdet. På omtrent same tid kom teglverka i Vårdal og på Helle, kloggefabrikken i Dale og smørfabrikken "Flora" i Holmedal. Bergensaren Johan Jenssen, som då budde på Holmedal gard, hadde ein finger med i spelet ved skipinga av dei fleste av desse tiltaka, likeins i Trollefos Uldvarefabrik. Han fann investorar som var viljuge til å satse, og vassrettane i fossen og fabrikktomt vart kjøpte.
Johan Jenssen, born in 1868 in Bergen, bought the farm of Holmedal in 1890. He had attended agricultural college. Jenssen had new houses built on the farm and cultivated more land. But he is best known as a venture capitalist in this area. He was involved in the establishing of the woollen mill of Trollefos Uldvarefabrik, the Helle Teglverk (brickyard), the dairy "Flora", and had also invested in the Dale Kloggfabrikk (clog factory).
Produksjonen
Året etter var fabrikken komen under tak og produksjonen kunne ta til. Vevstolar, spinnemaskiner, strikkemaskin og kardesett vart leverte frå Tyskland. Lokale bønder leverte ulla, i tillegg til tilsette agentar som reiste rundt og kjøpte opp ull og filler. Det vart laga dresstøy, kjoletøy, ullteppe, strikkegarn, filleryer, golvteppe og vatteppe. Fabrikken hadde eige utsal på kaien i Holmedal, og eigen arbeidarbustad på Engjabøen med rom til fire familiar. Elles hadde mange arbeidarar lang veg - nokre kom roande over fjorden kvar dag.
Ein farleg arbeidsplass
Arbeidsmiljøet var, som i dei fleste andre tekstilfabrikkar på denne tid, lite påakta. Maskinane støya fælt og arbeidarane var dårleg skjerma mot tromlar og valser. Fleire gonger hende det at dei tilsette sette fast fingrar og hender.
Vanskar frå første stund
Ullvarefabrikken ved Trollefossen viste seg å verte eit ulukkeleg økonomisk prosjekt. Alt før produksjonen kom i gang, laut ein gå til inkasso for å drive inn midlar frå aksjeeigarar som ikkje hadde betalt inn det dei skulle. Berre etter få år laut fabrikken falby varene sine for å få inn til lønsmidlar. Periodevis var avsetnaden betre, men utetter på 1920-talet vart situasjonen svært vanskeleg, og i 1923 vart selskapet slått konkurs. Drifta vart likevel halden i gang av eit nytt selskap. Så hende den store ulukka ei aprilnatt i 1932. Sjølve fabrikklokalet brann då ned til grunnen. Bøtter og slangar låg inne i fabrikklokalet, og det var difor lite ein kunne gjere for å sløkkje brannen.
Ullvarefabrikken vart sidan ikkje bygt opp att. Maskinane vart selde til skrapjern, og fabrikkområdet har sidan vorte stadig meir tilgrodd.
"Party at Trolfossen, Søndfjord" is the text in the upper left corner of the picture. The 30 persons - 17 men and 13 women - were employees at the woollen mill.