Ufredsåra 1807-1814
I 1807 kom Danmark-Noreg i krig med Sverige. Mange frå Sogn og Fjordane vart innkalla og i fleire vender sende austover for å verja landet. Dei hadde det hardt på fleire vis, - smått med mat og klede, elendige sanitærforhold, sjukdom herja og det kom til krigshandlingar fleire gonger. Mange miste livet eller fekk livsvarig mein, og fleire av sjukdom enn av krigshandlingar.
Mange 1814-steinar i Indre Sogn
Ved årsskiftet 1913/1914 rykte den sterkt nasjonalsinna oberst Henrik Angell ut i lokalbladet Sogns Tidende med ei sterk oppmoding, og med særleg adresse til ungdomslaga, om å reisa bautasteinar over dei som i ufredsåra 1807-1814 "frelste vaar fridom og vaart sjølvstende." Angell slutta det sterke og kjensleladde avisinnlegget sitt med fylgjande sats: "Hogg so inn i steinen anten namni paa hine fedrelandsforsvarar eller so berre dette: "Steinen er reist til minne um dei som skreiv 17. mai 1814 med sitt blod" eller noko liknande. Men skriv paa norsk!"
Fleire sende lesarbrev til avisa og støtta oppmodinga, noko avisa sjølv også gjorde, jamvel fleire gonger. "Slike steinar", skreiv avisa, "vil staa som minne fyrst og framst yver dei som dei er sette til minne um, men framigjenom aari vil dei ogso staa som talsmenn um tankegangen i den tid som reiste steinane. Dei vil staa som fedralandet sine talsmenn, og binda tankar og kjenslor saman fraa ætt til ætt, fraa hundradaar til hundradaar."
Nørene reiste bautastein
I Norum kyrkjesokn gjekk dei i gong med å reisa minnestein over soldatane frå deira bygd som var med i Svenskekrigen 1807-1814. (Norum er namn på kyrkjesoknet, kyrkja heiter Norum kyrkje og folk inne i Sogndal seier "uti Noradn". Nører er ei folkeleg nemning på folk frå Norum kyrkjesokn). Dei sette han tett attmed bygdevegen i Fardal på ein bergknaus med ope utsyn mot fjorden.
Steinen
Den kring 8 meter lange steinen kom frå Svihaug langt ute i Ølmheimsmarka. Steinen bar spor som kunne tyda på at han hadde vore under arbeid før, og folk meinte han ein gong var påemna til bautastein på Sverdavollen. Dei drog han inn til Ylvisåker, skaut ut ei steinkista i ein bergnabbe attmed vegen på Storekleivi og reiste han der.
The memorial stone seen towards the front. It rises about seven metres above the ground.
Innskrifta
Innskrifta er vanskeleg å lesa fordi skriftteikna er små og grunt innhogne eller innrita. Tal og bokstavar har ein gong vore måla i raud farge, men fargen er i år 2001 nesten heilt borte. På framsida, som vender mot sjøen, står: MINNE * UM DEI NØRER * SOM VAR MED * I KRIGEN 1807-14 * (så eit mellomrom markert med ei kort line og) 17. MAI 1914
The memorial stone at Fardal stands close to a section of the old road no longer in use since 1960. Some people think that the present location is not particularly suitable.
Avdukingshøgtida
Steinen vart reist i 1914 som markering av 100-årsjubileet for Grunnlova. Lokalavisa Sogns Tidende, som kom ut i Sogndal, hadde ei kort notis om avdukinga. Over 100 menneske var med. Dei gjekk i tog frå Nygard skule til bautasteinen på Storekleivi. Jakob Holen stod for avdukinga og etterpå var det to talar. Olav Fjæren heldt tale for dagen og Hans Fardal heldt tale om Henrik Wergeland. Om kvelden var det fest hjå Sigvald Ylvisaker.
Andre "1914-steinar" i Indre Sogn
Indre Sogn har tilsaman 10 bautasteinar reiste til minne om forsvaret av landet i åra 1807-1814 og grunnlovsåret 1814, - åtte krigsminnesteinar og to minnesteinar over Eidsvoll-menn, dvs. representantar i grunnlovforsamlinga som sat saman frå 10. februar til 19. mai 1814.
Den fyrste blei reist i Lærdal i 1902 som hundreårsmarkering for opprettinga av Det Lærdalske lette Infanterie Compagni og innsatsen i ufredsåra. Dei to neste vart oppsette i Årdal (1903) og Fresvik (1913). Dei andre vart reiste i jubileumsåret 1914.