Kulturtre
Eit tre kan vera meir enn eit fenomen i snau botanisk forstand. Det kan ha eit kulturhistorisk aspekt ved seg. Det kan ha vorte planta av menneske, vorte styva, fått eit eige namn, som òg kan fungera som stadnamn. Det kan ha gjeve namn til lokalitet i nærleiken, hatt funksjon som tuntre, som leiketre, vore nytta til å setja oppslag på, fått historier (munnleg tradisjon) knytta til seg, vorte foreviga av målarkunstnarar (Slinde-birken), hatt funksjon i folketrua (Slinde-birken), ja, jamvel vorte freda ved kongeleg resolusjon.
Eit godt døme på eit slikt kulturtre er Bleiklindi i Nærøyfjorden. Grunnen til at Bleiklindi har vorte eit vidgjete kulturtre, er at bladverket er gult om våren og grønt om hausten, stikk imot det vanlege for lauvtre.
The Slinde birch is one of the most famous "holy" trees in Norway. It stood on the mound of Hydneshaugen at Slinde in Sogndal. According to legend, there was a treasure hidden in the mound, protected by a snakelike fabulous animal. Sacrifices were often made to the birch, and the Norwegian poet Welhaven wrote a poem to this tree. The Norwegian painters I. C. Dahl and Fearnley both painted the birch. The tree was felled in a storm in 1874. This is a photograph of Dahl's version of the birch tree. The monumental stone to the left is now also gone.
Omtale i 1934
Lærar Per Hatlelid skreiv for 60 år sidan om Bleiklindi i Sogns Tidend. Det er eit interessant stykke, som er like aktuelt i dag som den gongen. Hatlelid skriv mellom anna:
"Inne i Nærøyfjorden midt for Bakka kyrkje på hi sida av fjorden stend ei merkeleg lind. Folk kallar henne til vanleg Bleiklindi. Det rare er nemleg at når bladi kjem um våren, so er dei gule på farge. Difor merkjer denne eine lindi seg godt ut frå den andre skogen attmed som då sjølvsagt er grøn. Denne gule fargen varer so utyver ei tid, men etterkvart byrjar bladi å verta grøne. Når so all annan skog stend gul um hausten, då er Bleiklindi heilt grøn, og bladi fell av grøne.
Alt i 1823 høyrer me denne lindi umtala av Gustav Peter Blom, som då var amtmann i Buskerud. Han hadde ved eit visst høve fare innetter Nærøyfjorden, og botanisk interessert som denne mannen var, so hadde han merka seg sersynet Bleiklindi og skreiv um henne i boka han gav ut um plantorne. Men i den botaniske literaturen elles frå denne tid er ikkje lindi nemnd. Korkje Schübelers store verk som er so rikt på upplysningar um merkelege tre, eller Axel Blytts utgreiding um plantelivet i Sogn nemner Bleiklindi.
Tradisjonen derimot kan fortelja at lindi som stend no, ikkje er same treet som stod for 110 år sidan. Den funnest og finst ikkje i heile verdi. Difor vert Bleiklindi i Nærøyfjorden eit sersyn, og professor Holboe set henne upp som ei ny original art millom plantorne under namnet Tilla cordata Mill."
Fredningsordlyden
Bleiklindi vart freda ved Kongeleg Resolusjon av 26.mai 1933 saman med fleire andre tre på Vestlandet. Ordlyden er som fylgjer:
(..)"I samhøve med pgf 1 i lov um naturfreding frå 25. juli 1910, (..) skal etternemnde tre vera freda mot skade eller øydeleggjing av alle slag: (..) 4. "Bleiklindi" på Bleiklindneset på Hatle-Styve, gnr. 2 bnr. 58 i Aurland herad. (..) Fredingsvedtaket skal kunngjerast med uppslag på fredingsstadene.(..)".
Notice of public protection. This is a warning notice on a tree elsewhere in the county.
Danna stadnamn
Me legg her merke til at i 1934 har Bleiklindi - i fredningsordlyden - gjeve namn til neset like ved der ho står. Det stadnamnet er enno i hevd. Ein liten stubb av den eldste postvegen mellom Bergen og Oslo går frå Bleiklindneset til Styve lenger ute i Nærøyfjorden. Statens Vegvesen nyttar Bleiklindi som stadnamn i ei kulturminneliste Bleiklindi - Styve.
At the Styvi dockside. From this place went a short section of the old postal road between Christiania (Oslo) and Bergen eastwards along the Nærøyfjord to the "Bleiklindi" straight across from Bakka, behind the point in the picture. The road is today used as a hiking trail.