Særleg kaldt blir det i skyfrie netter utan vind vinterstid, når alle vatn er islagde. Kald, tung luft som då sig sakte nedover nær bakken, blir demd opp langs høgdedrag, bygningar og skog. Over lågtliggjande område på den flate strekninga frå Søfteland til Ulven og Tøsdal dannar det seg ein «kaldluftssjø» – inversjon – med dei lågaste temperaturane ved bakken og stigande temperatur oppover (sjå ramma). I strenge kuldebolkar kan temperaturen nær bakken gå under –25 ºC i dei mest markerte kuldegropene.
Høgare oppe i kaldluftslaget, som gjerne når opp til om lag 100 meter over bakken, går luftstraumen sakte mot Osøyro og Bjørnafjorden. Farten aukar i området nær fjorden. Turbulens i luftmassane og varme frå trafikk og hus svekkjer då inversjonen i tettstaden på Osøyro, slik at lufttemperaturen her sjeldan blir lågare enn omkring –12 ºC. I den svake vinden på Osøyro kjennest likevel kulden ofte like bitande som i den stille, mykje kaldare lufta over Søfteland.
Dette mønsteret i den lokale minimumstemperaturen finn ein i klåre netter til alle årstider, men i korte sommarnetter er kontrastane små. På fine sommardagar, derimot, er kuldegropene på Søfteland gjerne fleire grader varmare enn strandområdet i Os.
Mange andre stader i fylket kan òg visa til uvanleg låge vintertemperaturar når forholda ligg til rette, men det er på Søfteland fenomenet er best dokumentert.
