Borgåsen

I romartid og folkevandringstid (Kr.f.-600) vart det bygt forsvarsborger på toppar og fjellknausar som frå naturen si side var vanskelege å koma til. Der tilkomsten til borga var lettast, vart det lagt opp store steinmurar eller vollar av jord og sand. Truleg har det i tillegg vore palisadar av tre.

Bygdeborger av dette slaget er lite granska av arkeologane. Vi veit difor ikkje stort om korleis desse forsvarsanlegga såg ut den tid dei var i bruk, og det er heller ikkje mykje vi kan seia for visst om korleis forsvaret av dei vart organisert, og kva funksjon dei hadde for bygda eller for regionen. Somme har truleg vore tilfluktstader for folk som budde i den næraste omkrinsen, men det er ting som tyder på at andre kan ha vore del av eit organisert forsvar av større hovdingdøme eller smårike.

I Hordaland kjenner vi 19 bygdeborger. Av desse ligg heile 12 samla innanfor eit mindre område i Sunnhordland. I Nordhordland er det 3, i Hardanger 4.

Borgene i Sunnhordland ligg slik til at det er frie siktliner mellom dei. Mange ligg sentralt i bygder som har vore tett busette i romartid og folkevandringstid. Frå dei same bygdene kjenner vi rike gravfunn med importerte romerske statusvarer. Truleg har det butt hovdingar her som kunne organisera forsvar av eit smårike i Sunnhordland. Frå borga på Steinslandsåta i Ølen er det såleis vidt utsyn over heile det sentrale Sunnhordland. Herifrå kan ein sjå til borger i Etne, Kvinnherad og Sveio.

I somme bygdeborger er det funne spor etter hustufter og brunnar eller vassgroper, der regnvatn kunne samlast opp. I slike borger kan folk ha halde til i vekevis under ufredstider.